Mszą Wieczerzy Pańskiej rozpoczynamy wielkie i święte Triduum Paschalne męki, śmierci i zmartwychwstania Pana naszego Jezusa Chrystusa. Jest ono jedyne, wielkie i święte, ponieważ dotyczy największej tajemnicy naszej wiary. Słowo Boże z Mszy Wieczerzy Pańskiej pragnie nam przybliżyć dwie inne tajemnice, nierozłączne między sobą i z Triduum Paschalnym: ustanowienie sakramentu Eucharystii i kapłaństwa.

I zaczął umywać uczniom nogi i ocierać prześcieradłem, którym był przepasany. Umycie nóg było wyrazem gościnności. Czynność ta była wykonywana przez sługę lub niewolnika gospodarza, gdy przyjmował on w swym domu jakiegoś dostojnika. Czyn Jezusa tak radykalnie narusza kulturowe ograniczenia związane ze statusem społecznym, że wywołuje ostrą reakcję Piotra: Panie, Ty chcesz mi umyć nogi? Zapewne on, jak i inni apostołowie, zapatrzeni i idący za Jezusem – Mistrzem i Panem – zareagowaliby podobnie, gdyby nie tajemnicze i prorockie słowa Mistrza, Pana i Nauczyciela: Tego, co Ja czynię, ty teraz nie rozumiesz, ale później to będziesz wiedział. Odpowiedź Mistrza przypomina nam inne wydarzenia, jak wypowiedź Jezusa na temat świątyni lub Jego tryumfalny wjazd do Jerozolimy, których uczniowie nie mogli „tu i teraz” zrozumieć, dopóki nie „przypomnieli” sobie o nich po jego śmierci i zmartwychwstaniu (J 2, 22; 12, 16).

Czy rozumiecie, co wam uczyniłem? Apostołowie, tak jak my kapłani, nie zawsze rozumiemy głęboki sens „umycia nóg” przez naszego Pana i Mistrza, który jako bogaty stał się dla nas ludzi ubogim, będąc Bogiem stał się dla nas Człowiekiem i Pokarmem. Służebny i pokorny gest „umycia nóg” uczyniony przez Jezusa Chrystusa – Najwyższego i Wiecznego Kapłana – został nierozerwalnie złączony z sakramentem Eucharystii, pokarmem ubogich i słabych, oraz z sakramentem kapłaństwa – uniwersalnej i powszechnej służby braciom i siostrom. Jeżeli więc Ja, Pan i Nauczyciel, umyłem wam nogi, to i wyście powinni sobie nawzajem umywać nogi. Dałem wam bowiem przykład, abyście i wy tak czynili, jak Ja wam uczyniłem (J 13, 14-15). Przykład i polecenie, którego uczniowie muszą przestrzegać (nowe przykazanie) w sposób konkretny pokazany przez Jezusa, pojawia się również w Ewangeliach synoptycznych. W Ewangelii według św. Łukasza (Łk 22, 24-30) udział uczniów w uczcie mesjańskiej łączy się nierozerwalnie z ich udziałem w cierpieniach Jezusa oraz z gotowością naśladowania Jego przykładu bycia sługą (diakonos).

Pan Jezus tej nocy, kiedy został wydany, wziął chleb… wziął kielich. Stając przy ołtarzu otoczonym ludem Bożym, każdy z nas kapłanów sprawuje każdorazową Eucharystię w imię Jezusa Chrystusa, co więcej utożsamia się z Najwyższym i Wiecznym Kapłanem (Alter Christus), zwłaszcza wtedy, kiedy podczas modlitwy konsekracyjnej mówi tak, jak Pan Jezus tej nocy, kiedy został wydany: Bierzcie i jedźcie to jest Ciało moje, które za was będzie wydane; Bierzcie i pijcie, to jest kielich Krwi mojej, która za was będzie wylana.

Ja otrzymałem od Pana to, co wam przekazuję: Czyńcie to na moją pamiątkę… Czyńcie to, ile razy pić będziecie, na moją pamiątkę. Pawłowa wersja słów ustanowienia sakramentu Eucharystii i kapłaństwa najbardziej przypomina ewangeliczną wersję św. Łukasza (Łk 22, 15-20). Św. Paweł Apostoł w Pierwszym Liście do Koryntian, jako w najstarszym świadectwie ustanowienia sakramentu Eucharystii i Kapłaństwa (Efez, miejsce dłuższego pobytu apostoła w Azji, podczas jego trzeciej podróży misyjnej w latach 53-58), ukazuje siebie jako ogniwo łańcucha przekazywania „Tradycji sięgającej Jezusa”, który sprawuje władzę w Kościele. W tę Tradycję – sukcesję wpisują się wszyscy apostołowie, biskupi, kapłani i diakoni. 

Kielich Przymierza to Krew Zbawiciela. Nowa i Wieczna Pascha Jezusa Chrystusa nawiązuje do Tradycji Paschy Żydowskiej z obrzędem zabicia i spożywania baranka paschalnego oraz przaśników (pierwsze czytanie). Tekst z Księgi Wyjścia łączy ofiarę złożoną z baranka z wyjściem Hebrajczyków z Egiptu. Krew będzie wam służyła do oznaczenia domów, w których będziecie przebywać. Przaśniki (massôt) zostały uczynione pamiątką wyjścia w samej narracji opowiadającej o tym wydarzeniu oraz w towarzyszących mu pouczeniach. Dzień ten będzie dla was dniem pamiętnym i obchodzić go będziecie jako święto dla uczczenia Pana. Po wszystkie pokolenia w tym dniu świętować będziecie na zawsze. 

Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb albo pijecie kielich, śmierć Pańską głosicie, aż przyjdzie. Jezus, nawiązując do Tradycji Paschy Żydowskiej (Było to przed świętem Paschy), zmienia radykalnie jej treść i znaczenie. Ustanawia sakrament Eucharystii i kapłaństwa w przeddzień Paschy Żydowskiej (czwartek), ponieważ w piątek On sam będzie Jedynym Barankiem Paschalnym bez skazy, którego Krew będzie za was i za wielu wylana na odpuszczenie grzechów i to będzie Krew Nowego i Wiecznego Przymierza Boga z całą odkupioną ludzkością i każdego odkupionego człowieka z Bogiem przez Jedynego Pośrednika, Najwyższego Kapłana i Najświętszego Odkupiciela, Pana naszego Jezusa Chrystusa. 

„«Coepit lavare discipulorum pedes». Niech mi się godzi, Boże, mieć tyle śmiałości, abym rzekł, żem w tym wątpił o Twej wszechmocności, żebyś mógł być najniższym, będącym wiecznym Panem, Bogiem, Stwórcą, i Królem, najwyższym Kapłanem. Teraz, gdy Cię schylonym widzę przed uczniami, a Ty nogi ich myjesz świętymi rękami; czegoż, Panie, nie możesz czynić z światem całym, gdy sam będąc największym, mogłeś się stać małym?” (Stanisław Herakliusz Lubomirski).

o. Edmund Kowalski CSsR Profesor nadzwyczajny Istituto Superiore di Teologia Morale (antropologia filozoficzna – specjalność bioetyka), Accademia Alfonsiana – Rzym